Wat is het verschil tussen de kalenderleeftijd en de biologische leeftijd?

Twee spelers uit jouw team kunnen dezelfde kalenderleeftijd (chronologische leeftijd) hebben maar een compleet verschillende fysieke en motorische ontwikkeling doormaken.

Een speler die vroegrijp (matuur) is, kan wel 2 tot 3 jaar voor liggen in zijn fysieke ontwikkeling in vergelijking met een speler die laatrijp is. 

Als de vroegrijpe speler bovendien in het begin van het jaar geboren is en de laatrijpe speler aan het eind van het jaar, dan kan je je voorstellen dat er extreme verschillen in dezelfde lichting kunnen ontstaan. De vroegrijpe kinderen die aan het begin van het jaar geboren zijn, worden ten onrechte vaker gescout en komen vaker in een selectieteam. Dit wordt het geboortemaandeffect genoemd.

Meisjes komen over het algemeen eerder in de groeispurt (vanaf 11-12 jaar) in vergelijking met jongens (vanaf ca. 13 jaar). De groeispurt bij jongens houdt echter langer aan waardoor jongens gemiddeld langer worden.

Hoe bepaal ik de fase van de groeispurt bij mijn spelers?

We onderscheiden 3 belangrijke fases rond de groeispurt. De prepuberale fase (p1), de puberale fase (p2) en de post-puberale fase (p3) . Elke fase heeft zijn specifieke kenmerken en bijbehorende trainingsaanpak. Hierover later meer.

Om te bepalen in welke fase jouw spelers zitten, is het belangrijk om de Peak Height Velocity (PHV) te bepalen. Op dit punt is de groeisnelheid het hoogst. Circa een jaar voor de PHV ligt de “onset”. Dit is de start van de groeispurt en het begin van P2.

Om de PHV te bepalen heb je de volgende gegevens nodig:

– de meetdatum
– het geslacht
– de geboortedatum
– de zithoogte
– de lengte (staand)
– het geslacht

Tijdens de cursus De Invloed van Groeispurt op Voetballers krijg je meer praktische handvatten hoe vaak en op welke manier je dit zou moeten meten. Bovendien krijg je toegang tot diverse tabellen en een rekenformule om de meetgegevens eenvoudig te vertalen naar de verschillende ontwikkelingsfases.

Zijn laatrijpers juist in het voor- of nadeel ten opzichte van vroegrijpers?

Een hele lastige vraag om eenduidig antwoord op te geven. Als laatrijper heb je al op jonge leeftijd geleerd om je aan te passen aan de extra weerstand van jouw (vroegrijpe) tegenstanders. Bovendien heb je langer de tijd gehad om je coordinatief te ontwikkelen in de pre-puberale fase. (p1) 

Een vroegrijpe speler heeft als voordeel dat hij meer kans maakt om geselecteerd te worden en hierdoor op jonge leeftijd mogelijk toegang heeft tot betere trainers en faciliteiten.

Zouden teams moeten worden ingedeeld op biologische of kalenderleeftijd?

Een hele interessante vraag die regelmatig leidt tot veel discussies. Vanuit motorisch oogpunt zou het een meerwaarde kunnen zijn om spelers in te delen naar biologische leeftijd. Een late rijpe speler van 15 jaar kan dan in theorie tegen een vroegrijpe speler van 12 komen te spelen. Hierdoor zal de 12 jarige speler meer weerstand ervaren als tegen zijn leeftijdsgenoten en uitgedaagd worden om andere beweegoplossingen te vinden. De laatrijpe speler zal op deze manier ook vaker ervaren wat winnen is. M.a.w. de succeservaring wordt hiermee verhoogd.

Deze indeling heeft ook zijn keerzijde op o.a. sociaal emotioneel vlak. Indien teams niet langer op kalenderleeftijd worden ingedeeld, zullen vriendjes uit dezelfde klas wellicht niet meer bij elkaar in het team komen. Bovendien zal een kind uit groep 8 hele andere interesses hebben in vergelijking met een teamgenoot die al in het 2e jaar van de middelbare school zit.

Ook voor de ouders kan het (onterecht) aanvoelen als een “degradatie” op het moment dat hun zoon of dochter met kinderen in het team zit, die een stuk jonger zijn.

Idealiter zou een speler gedurende het seizoen een mix hebben van trainingen en wedstrijden op basis van de biologische en kalenderleeftijd. Op deze manier ontwikkelt het kind zich het meest veelzijdig en zal het zich nog beter leren aanpassen aan verschillende weerstanden.  

Wat zijn de risico van de groeispurt op het krijgen van een blessure?

De kans op een acute blessure is tijdens de groeispurt (P2) bijna 2x zo groot. De kans op een chronisch blessure door overbelasting is nog vele malen groter. 

Dit wordt veroorzaakt door grote veranderingen in o.a. de lichaamssamenstelling, coördinatiepatronen en de hormoonhuishouding.

Daarnaast zie je regelmatig groei gerelateerde blessures optreden zoals Morbus Osgood Schlatter (waarbij pijn optreedt onder de knie in de aanhechting van de kniepees op het scheenbeen) en Morbus Sever (klachten in het hielbeen).

Welke oefeningen moet ik juist wel/niet doen in de verschillende fases van de groeispurt?

De pre-puberale fase kan je gebruiken om diverse nieuwe bewegingen aan te leren. Hierbij dient het accent vooral op de veelzijdige ontwikkeling te liggen in plaats van het inslijpen van een aantal specifieke voetbalhandelingen.

Krachttrainingsvormen vinden voornamelijk plaats met het eigen lichaamsgewicht. Het aanbieden van spelvormen (al dan niet met een wedstrijdelement) past uitstekend in deze fase. In deze fase is het niet wenselijk om specifieke anaerobe training of testen af te nemen.

Tijdens de puberale fase is het belangrijk om veelzijdig te trainen waarbij beweegpatronen weer opnieuw moeten worden aangeleerd. In deze fase is het niet wenselijk zware anaerobe (kracht)training aan te bieden. Pas bovendien op met plyometrische trainingsvormen (o.a. sprongen) en statische rekvormen.

In de post-puberale fase kan je starten met anaerobe training en krachttraining met weerstand. Houd wel rekening met de vaak overvolle agenda’s en stress- en slaapgerelateerde klachten.